Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN6398-5:1999

Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 6398-5:1999 về Đại lượng và đơn vị - Phần 5: Điện và từ

Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 6398-5:1999 về Đại lượng và đơn vị - Phần 5: Điện và từ đã được thay thế bởi Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 7870-6:2010 (IEC 80000-6:2008) về Đại lượng và đơn vị - Phần 6: Điện tử .

Nội dung toàn văn Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 6398-5:1999 về Đại lượng và đơn vị - Phần 5: Điện và từ


TIÊU CHUẨN VIỆT NAM

TCVN 6398 - 5 : 1999

ISO 31 - 5 : 1992

ĐẠI LƯỢNG VÀ ĐƠN VỊ - PHẦN 5: ĐIỆN VÀ TỪ

Quantities and units - Part 5: Electricity and magnetism

Lời gii thiệu

0.0. Gii thiệu chung

TCVN 6398 - 5 : 1999 do Ban Kỹ thuật Tiêu chuẩn v Đại lượng và Đơn vị đo lường TCVN/TC12 biên soạn. Mục tiêu của Ban Kỹ thuật TCVN/TC12 là tiêu chuẩn hóa đơn vị và kí hiệu cho các đại lượng và đơn vị (kể cả kí hiệu toán học) dùng trong lĩnh vực khoa học và công nghệ, hệ số chuyển đổi tiêu chuẩn giữa các đơn vị; đưa ra định nghĩa của các đại lượng và đơn vị khi cần thiết.

TCVN 6398 - 5 : 1999 "Đại lượng và Đơn vị - Phần 5: Điện và từ" hoàn toàn tương đương với ISO 31 - 5: 1992" Quantities and units - Part 5: Electricity and magnetism".

Các phụ lục A, B của tiêu chuẩn này chỉ để tham khảo.

TCVN 6398 - 5 : 1999 là một phần của TCVN 6398, bộ tiêu chuẩn này gm 14 phần dưới tên chung "Đại lượng và đơn vị"

- Phn 0:

Nguyên tc chung

- Phần 1:

Không gian và thời gian

- Phn 2:

Hiện tượng tun hoàn và liên quan

- Phn 3:

Cơ học

- Phn 4:

Nhiệt

- Phn 5:

Điện và từ

- Phn 6:

Ánh sáng và bức xạ điện từ liên quan

- Phn 7:

Âm học

- Phn 8:

Hoá lý và vật lý phân tử

- Phn 9:

Vật lý nguyên tử và hạt nhân

- Phn 10:

Phản ứng hạt nhân và bức xạ ion hoá

- Phn 11:

Dấu kí hiu toán hc dùng trong khoa hoc vật lý và công nghệ.

- Phn 12:

S đặc trưng

- Phn 13:

Vật lý chất rn

0.1. Cách sp xếp các bng

Bng các đi lượng và đơn v trong TCVN 6398 đưc sp xếp để các đi lưng nm trang bên trái các đơn v tương ứng nm trang bên phải.

Tất cả đơn vị nằm giữa hai vạch lin thuc v các đại lượng nm giữa hai vạch lin tương ứng trang bên trái.

0.2. Bảng đại lượng

Những đại lượng quan trọng nhất trong TCVN này được đưa ra cùng với kí hiệu của chúng, và trong phn lớn các trường hợp cả định nghĩa của chúng nữa. Những định nghĩa này được đưa ra chủ yếu đ nhận biết: không nht thiết là định nghĩa đầy đủ.

Đặc trưng véctơ của một s đại lượng được đưa ra, đặc biệt khi cn cho định nghĩa nhưng không phải là cố gắng làm cho những định nghĩa này trở thành hoàn thiện.

Trong phần lớn các trường hợp, chỉ một tên và ch một kí hiu được đưa ra cho một đại lượng; nếu hai hay nhiu tên hoặc hai hay nhiu kí hiệu đưc đưa ra cho cùng một đại lượng và không có sự phân biệt đặc biệt nào thì chúng bình đẳng như nhau. Nếu tn tại hai loại chữ nghiêng ( ví dụ , , , , g, g... ) thì chỉ một trong hai được đưa ra. Điu đó không có nghĩa là loại chữ kia không được chp nhận. Nói chung khuyến nghị rng các kí hiệu như vậy không được cho những nghĩa khác nhau. Kí hiệu trong ngoặc đơn là " kí hiệu dự trữ " để sử dụng trong bối cảnh cụ thể khi kí hiệu chính được dùng với nghĩa khác.

0.3. Bảng đơn vị

0.3.1. Tổng quát

Đơn v của các đại lượng tương ứng được đưa ra cùng với kí hiu quốc tế và định nghĩa. Cn các thông tin thêm, xem TCVN 6398 - 0.

Các đơn vị được sp xếp như sau:

a) Tên của các đơn vị SI đưc in lớn hơn khổ chữ thường. Các đơn v SI đã đưc thông qua Hội ngh cân đo toàn thể (CGPM). Đơn vị SI cùng bi và ước thập phân ca chúng đưc khuyến nghị, mc dù bi và ước thp phân không đưc nhc đến;

b) Tên của đơn vị không thuộc SI mà được dùng cùng với các đơn vị SI do tm quan trọng trong thực tế của chúng hoc do chúng được sử dụng trong nhng lĩnh vực chuyên ngành thì được in bng khổ chữ thường.

Những đơn vị này được phân cách với các đơn vị SI của cùng môt đại lượng bng đường không lin nét;

c) Tên của đơn vị không thuộc SI mà có thể dùng tạm thời với đơn vị SI thì được in nhỏ (nhỏ hơn khổ chữ thưng) ở cột "Các hệ số chuyn đi c thích";

d) Tên ca đơn vị không thuộc SI mà không nên dùng cùng với đơn vị SI ch được đưa ra phụ lục trong một số phần của TCVN 6398. Nhng phụ lục này chỉ là tham khảo. Chúng được sp xếp vào ba nhóm:

1) Tên riêng của các đơn vị trong hệ CGS;

2) Tên ca các đơn vị dựa trên foot, pound, giây và một số đơn vị liên quan khác;

3) Tên của các đơn vị khác.

0.3.2. Chú thích về đơn vị của các đại lượng có thứ nguyên một

Đơn vị nhất quán của đại lượng có thứ nguyên một là số một (1). Khi biểu thị giá trị của đại lượng này thì đơn vị 1 thường không được viết ra một cách tường minh.

Không dùng các tiếp đầu ngữ để tạo ra bội và ước của đơn vị này. thể dùng lũy thừa của 10 để thay cho các tiếp đu ngữ.

Ví dụ:

Ch s khúc xạ              n = 1,53 x 1 = 1,53

Số Reynon                    Re = 1,32 x 103

Vì góc phng thường được thể hiện bng tỷ s giữa hai độ dài, góc khối bằng tỷ số giữa diện tích và bình phương của độ dài, nên năm 1980 y ban Cân đo quốc tế (CIPM) đã quy định là trong hệ đơn vị quốc tế, radian và steradian là các đơn vị dẫn xuất không thứ nguyên. Điu này ngụ ý rng các đại lượng góc phẳng và góc khối được coi như là đại lượng dẫn xuất không thứ nguyên. Các đơn vị radian và steradian có thể dùng trong biểu thức của các đơn vị dẫn xuất để dễ dàng phân biệt giữa các đại lượng có bản chất khác nhau nhưng có cùng thứ nguyên.

0.4. Công b v s

Tất cả các số trong cột "Định nghĩa" là chính xác.

Khi các s trong cột" Hệ s chuyển đổi và chú thích" là chính xác thì từ “chính xác" được thêmo trong ngoc đơn sau s đó.

0.5. Chú thích đặc biệt

Các mục thuộc phần này ca TCVN 6398 nhìn chung phù hợp với các khuyến nghị của IEC 60027-1 : 1995.

Nếu một tên hoc mt kí hiu trong bảng không phù hợp với tên hoặc kí hiệu do y ban Kỹ thut  điện quốc tế (IEC) đưa ra, thì điều đó được chỉ rõ trong cột "Hệ số chuyển đổi và chú thích".

0.5.1. Phương trình và đại lượng

Đi với điện và từ, các hệ phương trình khác nhau được xây dng phụ thuộc vào số lượng và sự chn la cụ thể các đại lượng cơ bản mà hệ phương trình dùng làm cơ sở. Để giải thích tài liu này ch cần đ cập đến các hệ dưới đây.

0.5.1.1. Hệ phương trình với bn đại lượng cơ bản

Trong hệ phương trình bốn thứ nguyên với bốn đại lượng cơ bản, có một đại lượng điện. Các đại lượng cơ bản được chọn là: độ dài, thời gian, khối lượng và dòng điện. Trong hệ đó hằng s điện môi và độ từ thm là các đại lượng có thứ nguyên trong các phương trình tương ứng.

Các phương trình luôn được viết dưới dạng gọi là hợp lý hóa, bi vì trong các phương trình hệ s 4 và 2 chỉ xuất hiện trong các trường hợp có đối xứng cầu hoặc tròn tương ứng.

Hệ phương trình hợp lý hóa dựa trên bốn đại lượng cơ bản đó là hệ được dùng nhiu nhất trong các tính toán thực tế trong khoa học vật lý và trong công nghệ. Do đó, nó được gắn rất chặt với phần này của TCVN 6398.

0.5.1.2. Hệ phương trình với ba đại lượng cơ bản

Hệ phương trình này được trình bày trong các phụ lục A và B để tham khảo. Các phụ lục đó là các phụ lục tham khảo và không phải là các phn hợp thành của TCVN 6398-5. Nó không được đưa ra trong IEC 60027-1:1995.

0.5.2. Đơn vị

Các đại lượng thuc hệ bn thứ nguyên (xem 0.5.1.1) phải được biểu thị bi các đơn vị của phân hệ thuộc Hệ đơn v quốc tế với bn đơn vị cơ bản: mét, kilôgam, giây và ampe.

0.5.3. Công nghệ dòng điện xoay chiu

Đối với các đại lượng thay đổi theo thời gian dùng trong công nghệ đin và đối với biểu diễn phức các đại lượng, IEC đã tiêu chuẩn hóa việc sử dụng chữ hoa, ch thường và các du hiu phụ thêm cho các chữ đó. Chúng được đưa ra trong IEC 60027-1:1995

Ví d, sự biến thiên hình sin của dòng đin theo thời gian (mục 5-1) có thể được diễn tả trong biểu diễn thực bi:

i = cos  = I cos

trong đó  là pha, i là giá trị tức thời,  là giá trị cực đại và I là giá trị toàn phương trung bình của dòng điện.

 

ĐẠI LƯỢNG VÀ ĐƠN VỊ - PHẦN 5: ĐIỆN VÀ TỪ

Quantities and units - Part 5: Electricity and magnetism

1. Phạm vi áp dụng

Tiêu chuẩn này quy định tên và kí hiệu cho các đại lượng và đơn vị điện và từ. Các hệ s chuyển đi cũng được đưa ra những chỗ thích hợp.

2. Tiêu chuẩn trích dẫn

IEC 60027-1:1995 Các kí hiệu chữ cái dùng trong công nghệ điện - Phn 1: Quy định chung.

3. Tên và kí hiệu

Tên và kí hiệu của các đại lượng và đơn vị điện và từ được quy định trong các trang sau đây:

ĐIỆN VÀ TỪ

 

 

 

Đại lượng

Số mục

S trong IEC 60027 - 1:1995

Đại lượng

hiệu

Định nghĩa

Chú thích

5-1

67

dòng điện,

cường độ dòng điện

I

 

Dòng điện là một trong các đại lượng cơ bản của SI.

Đối với dòng điện xoay chiều, xem phn giới thiu, mc 0.5.3.

5-2

52

điện tích,

điện lượng

Tích phân của dòng điện theo thời gian.

Đối với dòng điện xoay chiều, xem phn giới thiệu, mục 0.5.3.

5-3

54

điện tích theo thể tích,

mật độ điện tích khối,

mật độ điện tích

Điện tích chia cho thể tích.

IEC không đưa ra "mật độ điện tích" hay "điện tích theo thể tích".

5-4

53

điện tích b mặt,

mật độ điện tích mặt

Điện tích chia cho diện tích b mt

IEC không đưa ra “điện tích b mặt".

5-5

55

cường độ điện trường

Lực tác dng của điện trưng lên một điện tích điểm chia cho điện tícn

Đối với dòng đin xoay chiu, xem phn giới thiệu, muc 0.5.3

 

Đơn vị

 

 

 

ĐIỆN VÀ T

Số mục

Tên đơn vị

Kí hiệu quốc tế

Định nghĩa

Hệ số chuyển đổi và chú thích

5-1.a

ampe

A

Ampe là dòng điện không đổi khi chạy trong hai dây dẫn thẳng song song dài vô hạn tiết diện tròn nhỏ không đáng kể, đặt cách nhau 1 mét trong chân không s gây ra trên mỗi mét dài của dây một lực  niutơn.

 

5-2.a

culông

C

1 C = 1 A · s

Đơn vị ampe giờ,

1 A · h = 3,6 kC (Chính xác), được dùng cho các acquy

5-3.a

culông trên mét khối

C/m3

 

 

5-4.a

culông trên mét vuông

C/m2

 

 

5-5.a

von trên mét

V/m

1 V/m = 1 N/C

 

 

ĐIỆN VÀ TỪ (tiếp theo)

 

Đại lượng

Số mục

S trong IEC 60027 - 1:1995

Đại lượng

hiệu

Định nghĩa

Chú thích

5-6.1

56

điện thế

,

Đối với trường tĩnh điện, là đại lượng vô hướng mà âm gradien của nó bằng cường độ điện trường.

 = - grad

IEC đưa ra  như một kí hiệu dự phòng.

5-6.2

57

hiệu điện thế, điện áp

Đối với trường tĩnh điện, hiệu điện thế giữa điểm 1 và điểm 2 là tích phân đường từ 1 đến 2 của cường độ điện trường.

IEC cũng đưa ra “thế hiệu".

Đối với dòng điện xoay chiu, xem phn giới thiệu, mục 0.5.3.

5-6.3

58

suất điện động

E

Năng lượng do ngun cung cấp chia cho điện tích dịch chuyển qua ngun.

 

5-7

60

mật đ thông lượng điện

Đai lượng véc tơ mà div của nó bằng mật độ điện tích khối

div  =

Xem 5-10.1

Điện dịch cũng được dùng

5-8

59

thông lượng điện

Thông lượng điện xuyên qua một phân tố b mặt là tích vô hướng của mật độ thông lượng điện và phân tố b mt.

d

Thông lượng điện dịch cũng được dùng

5-9

61

điện dung

Điện tích chia cho hiệu điện thế

 

 

Đơn vị

ĐIỆN VÀ T(tiếp theo)

Số mục

Tên đơn vị

Kí hiệu quốc tế

Định nghĩa

Hệ số chuyển đổi và chú thích

5-6. a

von

V

1 V = 1 W/A

 

5-7. a

culông trên mét vuông

C/m2

 

 

5-8. a

culông

C

 

 

5-9. a

fara

F

1 F = 1 C/V

 

 

ĐIỆN VÀ TỪ (tiếp theo)

 

Đại lượng

Số mục

S trong IEC 60027 - 1:1995

Đại lượng

hiệu

Định nghĩa

Chú thích

5-10.1

62

hằng s điện môi

IEC cũng đưa ra "hng số điện môi tuyệt đối" cho .

5-102

206

hằng s điện,

hằng số điện môi của chân không

 

F/m

(chính xác) =

8,854 188 x 10-12 F/m

5-11

63

hằng s điện môi tương đối

 

5-12

63a

độ điện cảm

- 1

 

5-13

65

độ phân cực điện

IEC đưa ra Di như một kí hiệu dự phòng.

5-14

66

mômen lưỡng cực điện

Đại lượng véc tơ mà tích véc tơ của nó với cường độ điện trường của một trường đng nhất bằng mômen xon

 

5-15

68

dòng điện theo mặt.

mật độ dòng điện

Đại lượng véc tơ mà tích phân của nó theo một mặt đã cho bng dòng điện đi qua mặt đó

d

 cũng đưc dùng

IEC không đưa ra "dòng đin theo mặt”.

5-16

69

dòng điện theo chiu dài.

mật đ dòng điện dài

Dòng điện trong một tấm dẫn đin chia cho chiu rộng của tấm.

IEC không đưa ra "dòng điện theo chiu dài".

 

Đơn vị

ĐIỆN VÀ T(tiếp theo)

Số mục

Tên đơn vị

Kí hiệu quốc tế

Định nghĩa

Hệ số chuyển đổi và chú thích

5-10. a

fara trên mét

F/m

 

 

5-11. a

một

1

 

Xem phần giới thiệu, mục 0.3.2.

5-12. a

một

1

 

Xem phần giới thiệu, mục 0.3.2.

5-13. a

culông trên mét vuông

C/m2

 

 

5-14. a

culông mét

C · m

 

 

5-15. a

ampe trên mét vuông

A/m2

 

 

5-16. a

ampe trên mét

A/m

 

 

 

ĐIỆN VÀ TỪ (tiếp theo)

 

Đại lượng

Số mục

S trong IEC 60027 - 1:1995

Đại lượng

hiệu

Định nghĩa

Chú thích

5-17

70

cường độ từ trường

Đại lượng véc tơ mà rot của nó bằng tổng của mật độ dòng điện và đạo hàm theo thời gian của mật độ thông lưng điện.

rot +

 

5-18.1

71

hiệu từ thế

Trên một đường đã cho, hiệu từ thế giữa điểm 1 và điểm 2 là tích phân đường của cường độ từ trường từ 1 đến 2 dọc theo đường đó.

d

IEC đưa ra U như một kí hiệu và u như một kí hiệu dự phòng.

5-18.2

72

suất từ động

d

IEC đưa ra   như một kí hiệu dự phòng

5-18.3

72a

dòng điện liên kết

Dòng điện dẫn thun chạy trong một mạch kín.

Khi  đưc to từ  dòng điện  như nhau.

5-19

73

mật độ từ thông.

cảm ứng từ

Đại lượng véc tơ mà lực tác dụng lên mt phân tố dòng điện bng tích véc tơ của phân tố dòng đin đó và mật độ từ thông

 

 

Đơn vị

ĐIỆN VÀ T(tiếp theo)

Số mục

Tên đơn vị

Kí hiệu quốc tế

Định nghĩa

Hệ số chuyển đổi và chú thích

5-17. a

ampe trên mét

A/m

 

 

5-18. a

ampe

A

 

 

5-19.a

tesla

T

1 T = 1 N/(A · m)

1 T = 1 Wb/m2 = 1 V · s/m2

 

ĐIỆN VÀ TỪ (tiếp theo)

 

Đại lượng

Số mục

S trong IEC 60027- 1:1995

Đại lượng

hiệu

Định nghĩa

Chú thích

5-20

74

từ thông

Từ thông xuyên qua một phân tố bề mặt là tích vô hướng của mật độ từ thông và phân tố bề mặt.

d

 

5-21

75

thế véc tơ từ

Đại lượng véc tơ mà rot của nó bằng mật độ từ thông.

= rot

 

5-22.1

76

độ từ cảm

Đối với một mạch dẫn mảnh, là từ thông qua mạch gây ra bởi dòng điện trong mạch chia cho dòng điện đó.

 

5-22.2

77

độ hỗ cảm

Đối với hai mạch dẫn mảnh () là từ thông qua một mạch do dòng điện trong mạch kia gây ra chia cho dòng điện đó.

 

5-23.1

78

hệ số ghép

Đối với ghép cảm ứng

 

5-23.2

79

hệ số rò

 1 -

 

 

Đơn vị

ĐIỆN VÀ T(tiếp theo)

Số mục

Tên đơn vị

Kí hiệu quốc tế

Định nghĩa

Hệ số chuyển đổi và chú thích

5-20.a

vebe

Wb

1 Wb = 1 V · s

 

5-21.a

vebe trên mét

Wb/m

 

 

5-22.a

henry

H

1 H = 1 Wb/A

1 H = 1 V · s/A

5-23.a

một

1

 

Xem phn gii thiệu, mục 0.3.2.

 

ĐIỆN VÀ TỪ (tiếp theo)

 

Đại lượng

Số mục

S trong IEC 60027 - 1:1995

Đại lượng

hiệu

Định nghĩa

Chú thích

5-24.1

80

độ từ thm

IEC cũng đưa ra "đ từ thẩm tuyt đi" cho .

5-24.2

207

hằng số từ,

độ từ thm của chân không

 

10-7 H/m (chính xác) =

1,256 637 x 10-6 H/m

5-25

81

độ từ thm tương đi

 

5-26

82

độ từ cảm

 - 1

 

5-27

83

mômen từ,

mômen điện từ

Đại lượng véc tơ mà tích véc tơ của nó với mật độ từ thông của một trường đng nht bng mômen xon

IEC cũng đưa ra "mômen din tích từ”.

IEC cũng đnh nghĩa đại lượng mômen lưng cc t.

5-28

84

độ từ hóa

IEC đưa ra

5-29

85

độ phân cực từ

IEC đưa ra

5-30

42

năng lưng đin từ theo th tích,

mật đ năng lượng điện từ

Năng lượng trường điện từ chia cho th tích.

+

 

 

Đơn vị

ĐIỆN VÀ T(tiếp theo)

Số mục

Tên đơn vị

Kí hiệu quốc tế

Định nghĩa

Hệ số chuyển đổi và chú thích

5-24. a

henry trên mét

H/m

 

 

5-25. a

một

1

 

Xem phn giới thiệu, mục 0.3.2.

5-26. a

một

1

 

Xem phn giới thiệu, mục 0.3.2.

5-27. a

ampe mét vuông

A · m2

 

Đại lượng mômen lưỡng cực từ có đơn vị Wb · m.

5-28  a

ampe trên mét

A/m

 

 

5-29. a

tesla

T

 

 

5-30. a

jun trên mét khối

J/m3

 

 

 

ĐIỆN VÀ TỪ (tiếp theo)

 

Đại lượng

Số mục

S trong IEC 60027 - 1:1995

Đại lượng

hiệu

Định nghĩa

Chú thích

5-31

102

véc tơ Poynting

Tích véc tơ của cường đ đin trường và cường đ từ trường

Đ lớn ca véc tơ Poynting là mt đ thông lượng công sut

5-32.1

23

vận tc pha của sóng đin từ,

tốc đ pha của sóng đin từ

 

 

5-32.2

201

vận tc sóng điện từ trong cn không, tốc độ sóng điện từ trong chân không

 

=

299 792 458 m/s (chính xác).

Nếu kí hiu  đưc dùng cho tốc đ trong môi trường, thì phải dùng  cho tốc độ trong chân không.

IEC chỉ đưa ra

5-33

87

điện trở

(đối với dòng điện một chiều)

Hiu đin thế chia cho dòng đin khi không có suất điện đng trong dây dẫn.

Đối với dòng đin xoay chiu, xem 5-44.3.

5-34

89

điện dẫn

Đ dn đin (đối với dòng điện một chiều)

Đối với dòng đin xoay chiu, xem 5-45.3.

5-35

43

công suất (đối với dòng điện một chiều)

Đối với dòng đin xoay chiu, xem 5-49.

 

Đơn vị

ĐIỆN VÀ T(tiếp theo)

Số mục

Tên đơn vị

Kí hiệu quốc tế

Định nghĩa

Hệ số chuyển đổi và chú thích

5-31. a

oát trên mét vuông

W/m2

 

 

5-32. a

mét trên giây

m/s

 

 

5-33. a

ôm

Ω

1 Ω = 1 V/A

 

5-34. a

simen

S

1 S = 1 Ω-1

 

5-35. a

oát

W

1 W = 1 V · A

 

 

ĐIỆN VÀ TỪ (tiếp theo)

 

Đại lượng

Số mục

S trong IEC 60027 - 1:1995

Đại lượng

hiệu

Định nghĩa

Chú thích

5-36

88

điện trở suất

 

5-37

90

điện dẫn suất,

độ dẫn điện riêng

 được dùng trong đin hóa.

5-38

91

từ tr

Hiu t thế chia cho từ thông

IEC đưa ra  Â như một kí hiu dự phòng

5-39

92

từ dn

 

5-40.1

104

số vòng dây

 

 

5-40.2

105

số pha

 

 

5-41.1

16

tần s

S chu trình chia cho thời gian.

IEC đưa ra  như một kí hiu d phòng

5-41.2

17

Tần s quay

S vòng quay chia cho thời gian

 

5-42

19

tần số góc

 

 

Đơn vị

ĐIỆN VÀ T(tiếp theo)

Số mục

Tên đơn vị

Kí hiệu quốc tế

Định nghĩa

Hệ số chuyển đổi và chú thích

5-36. a

ôm mét

Ω · m

 

 

 

5-37. a

simen trên mét

S/m

 

 

 

5-38. a

henry mũ trừ một

H-1

 

 

 

5-39. a

henry

H

 

 

 

5-40. a

một

1

 

 

 

5-41. a

hec

Hz

1 Hz = 1 s-1

1 Hz là tần số của một hiện tượng tuần hoàn có chu kỳ là 1 s.

 

5-41. b

giây mũ trừ một

s-1

 

Các kí hiệu "vòng quay trên phút" (r/min) và vòng quay trên giây" (r/s) được dùng rộng rãi làm đơn vị tần số quay trong kỹ thuật. Không khuyến nghị viết tắt theo ngôn ngữ, như tiếng Anh là rev/min và rpm (vòng trên phút) và rev/s và rps (vòng trên giây) và như tiếng Pháp là tr/min (vòng trên phút) và tr/s (vòng trên giây) 1) và như tiếng Việt là vg/ph (vòng trên phút) và vg/gy (vòng trên giây)

1) Xem IEC 60027 - 1 : 1995

 

5-42. a

radian trên giây

rad/s

 

Xem phần giới thiệu, mục 0.3.2.

 

5-42. b

Giây mũ trừ một

s-1

 

 

 

 

ĐIỆN VÀ TỪ (tiếp theo)

Đại lượng

Số mục

S trong IEC 60027 - 1:1995

Đại lượng

hiệu

Định nghĩa

Chú thích

5-43

103

độ lệch pha

Khi

,

thì  là độ lệch pha.

Cũng xem phần giới thiệu, mục 0.3.2.

 gọi là pha của .

IEC đưa ra  như một kí hiệu dự phòng.

Chú thích về 5-43 đến 5-52: xem phần giới thiệu, mục 0.3.2.

5-44.1

93

trở kháng

(tổng trở)

Biểu diễn phức của hiệu điện thế chia cho biểu diễn phức của dòng điện.

+

5-44.2

 

môđun của trở kháng

 

Khi không sợ nhầm lẫn, có thể dùng tên trở kháng cho đại lượng 5-44.2.

5-44.3

87

điện trở

(đối với dòng điện xoay chiều)

Phần thực của trở kháng.

 

5-44.4

94

điện kháng

Phần ảo của trở kháng.

Với mạch LC mắc nối tiếp,

 

Đơn vị

ĐIỆN VÀ T(tiếp theo)

Số mục

Tên đơn vị

Kí hiệu quốc tế

Định nghĩa

Hệ số chuyển đổi và chú thích

5-43. a

radian

rad

 

Xem phần giới thiệu, mục 0.3.2.

 

5-43. b

một

1

 

 

 

5-44

ôm

Ω

 

 

 

 

ĐIỆN VÀ TỪ (tiếp theo)

Đại lượng

Số mục

S trong IEC 60027 - 1:1995

Đại lượng

hiệu

Định nghĩa

Chú thích

5-45.1

97

điện dẫn toàn phần,

(admitan)

5-45.2

97

môđun của điện dẫn toàn phần

 

Khi không sợ nhầm lẫn, có thể dùng tên điện dẫn toàn phần cho đại lượng 5-45.2.

5-45.3

89

điện dẫn (đối với dòng điện xoay chiều)

Phần thực của điện dẫn toàn phần.

 

5-45.4

98

điện nạp

Phần ảo của điện dẫn toàn phần.

 

5-46

95

hệ số phẩm chất

Đối với các hệ không bức x, nếu:

 thì

 

5-47

 

hệ số tổn hao

 

5-48

96

góc tổn hao

 

5-49

99

công suất tác dụng

 d

 là công suất tức thời

 

Đơn vị

ĐIỆN VÀ T(tiếp theo)

Số mục

Tên đơn vị

Kí hiệu quốc tế

Định nghĩa

Hệ số chuyển đổi và chú thích

5-45.a

simen

S

 

 

 

5-46. a

một

1

 

Xem phần giới thiệu, mục 0.3.2.

 

5-47. a

một

1

 

Xem phần giới thiệu, mục 0.3.2.

 

5-48. a

radian

rad

 

Xem phần giới thiệu, mục 0.3.2.

 

5-49.a

oat

W

 

 

 

 

ĐIỆN VÀ TỪ (kết thúc)

Đại lượng

Số mục

S trong IEC 60027 - 1:1995

Đại lượng

hiệu

Định nghĩa

Chú thích

5-50.1

100

công suất biểu kiến

Khi

thì

5-50.2

101

công suất kháng

5-51

101a

hệ số công suất

5-52

101c

năng lượng tác dụng

,

d

 

 

Đơn vị

ĐIỆN VÀ T(kết thúc)

Số mục

Tên đơn vị

Kí hiệu quốc tế

Định nghĩa

Hệ số chuyển đổi và chú thích

5-50. a

von ampe

V · A

 

IEC chấp nhận tên và ký hiệu var cho von ampe như là đơn vị cho công suất kháng.

 

5-51.a

một

1

 

Xem phần giới thiệu, mục 0.3.2.

 

5-52. a

jun

J

 

 

 

5-52. b

oát giờ

W · h

 

1 kW · h = 3,6 MJ

 

 

Phụ lục A

(tham khảo)

Các phương trình và đại lượng ba thứ nguyên

Các hệ phương trình ba thứ nguyên khác nhau đã được xây dựng cho các đại lượng điện và từ dựa trên ba đại lượng cơ bản độ dài, thời gian và khối lượng. Chỉ có hệ phương trình gọi là Gauss hay "đối xứng" là còn được dùng. Ấn phẩm IUPA-SUN 19872); cung cấp các thông tin chi tiết thêm.

Các đại lượng vật lý được định nghĩa trong hệ phương trình này theo ba đại lượng cơ bản gọi là các đại lượng Gauss.

Kí hiệu được chọn cho mỗi đại lượng Gauss là kí hiệu của đại lượng tương ứng trong hệ với bn đại lượng cơ bản có thêm chỉ số dưới s (đối xứng).

Hệ phương trình Gauss định nghĩa điện tích như một đại lượng dẫn xuất, dựa trên định luật Coulomb cho lực giữa hai điện tích Gauss, lấy hng số điện môi trong chân không là đại lượng có thứ nguyên một và bng đơn vị. Vận tốc ánh sáng là thể hiện rõ trong một số phương trình kết hợp các đại lượng điện và từ sao cho độ từ thm trong chân không có thứ nguyên một và bng đơn vị. Hệ phương trình Gauss được viết dưới dạng không hợp lý hóa.

Mi liên hệ ca đại lượng Gauss với đại lượng bốn thứ nguyên tương ứng luôn được cho trong cột "Hệ số chuyển đổi và chú thích" trang bên trái.

Một s phương trình chính yếu của hệ Gauss được đưa ra trong phụ lục B.

Các đi lượng Gauss thuộc hệ Gauss ba thứ nguyên thường được đo trong h đơn vị CGS Gauss với ba đơn v cơ bản centimet, gam và giây3).

H GAUSS

Đại lượng

Số mục

Đại lượng

Kí hiệu

Định nghĩa

Chú thích

5-1s

dòng điện Gauss

Điện tích Gauss đi qua một mặt chia cho thời gian.

F/m

Đối với  , xem 5-1.as.

5-2s

điện tích Gauss, điện lượng Gauss

Điện tích Gauss được định nghĩa bi

trong đó  là lực trong chân không và  là khoảng cách giữa hai điểm với điện tích Gauss  và

5-5s

cường độ điện trưng Gauss

Lực mà điện trường tác dng lên điện tích, chia cho đin tích Gauss.

 

ĐƠN VỊ

HỆ GAUSS

Số mục

Đại lượng

Kí hiệu

Định nghĩa

Chú thích

5-1.as

đơn vị CGS Gauss của dòng điện

 

1 đơn vị CGS Gauss của dòng điện = 1 cm3/2 · g1/2 · s-2

Khi

1 cm3/2 · g1/2 · s-2

Dòng điện bằng

A

= 3,335 64 x 10-10 A

Số z được định nghĩa bởi

cm/s

Trong đó c là vận tốc ánh sáng trong chân không.

z = 2,997 924 58 x 1010

(chính xác)

5-2.as

đơn vị CGS Gauss của điện tích

 

Đơn vị này của điện tích là điện tích Gauss tác dụng lên một điện tích bằng với nó từ khoảng cách 1 centimét trong chân không một lực 1 dyn và do đó bằng

1 cm3/2 · g1/2 · s-1

Khi

1 cm3/2 · g1/2 · s-1

Điện tích bằng

C

= 3,335 64 x 10-10 C

Đối với z, xem chú thích ở mục 5-1.as

5-5.as

đơn vị CGS Gauss của cường độ điện trường

 

1 đơn vị CGS Gauss của cường độ điện trường =

1 cm-1/2 · g1/2 · s-1

Khi

1 cm-1/2 · g1/2 · s-1

Cường độ điện trường bằng

 V/m

= 2,997 924 58 x 104 V/m

(chính xác)

Đối với z, xem chú thích ở mục 5-1.as

 

HỆ GAUSS (tiếp theo)

ĐẠI LƯỢNG

Số mục

Đại lượng

Kí hiệu

Định nghĩa

Chú thích

5-6.1s

điện thế Gauss

Đối với trường tĩnh điện là đại lượng vô hướng mà âm gradien của nó bằng cường độ điện trưng Gauss.

5-7s

mật độ thông lượng điện Gauss

Đại lượng véc tơ mà div của nó bng 4p lần mật độ điện tích Gauss.

div

Đôi khi đại lượng này được gọi là cảm ứng điện

5-9s

điện dung Gauss

Điện tích Gauss chia cho hiu đin thế Gauss.

5-11s

Hng s điện môi Gauss

Mật độ thông lượng điện Gauss chia cho cường độ điện trường Gauss.

Hằng số điện môi Gauss giống hệt với hằng số điện môi tương đối.

5-12s

Độ điện cảm Gauss

 

ĐƠN VỊ

HỆ GAUSS (tiếp theo)

Số mục

Đại lượng

Kí hiệu

Định nghĩa

Chú thích

5-6.as

đơn vị CGS Gauss của điện thế

 

1 đơn vị CGS Gauss của điện thế =

1 cm1/2 · g1/2 · s-1

Khi

 1 cm1/2 · g1/2 · s-1

điện thế bng

 V

= 2,997 924 58 x 102 V

(chính xác)

Đối với z, xem chú thích ở mục 5-1.as

5-7.as

đơn vị CGS Gauss của mật độ thông lượng điện

 

1 đơn vị CGS Gauss của mật độ thông lượng điện =

1 cm-1/2 · g1/2 · s-1

Khi

Ds = 1 cm-1/2 · g1/2 · s-1

mật độ thông lượng điện bng

 C/m2

=2,654 42 x 10-7 C/m2

Đối với z, xem chú thích ở mục 5-1.as

5-9.as

đơn vị CGS Gauss của điện dung,

centimet

cm

1 đơn vị CGS Gauss của điện dung = 1 cm

Khi

 = 1 cm, điện dung bng

 F = 1,112 65 x 10-12 F

Đối với z, xem chú thích ở mục 5-1.as

5-11.as

một

1

 

 

 

HỆ GAUSS (tiếp theo)

ĐẠI LƯỢNG

Số mục

Đại lượng

Kí hiệu

Định nghĩa

Chú thích

5-13s

độ phân cực điện Gauss

4 p

5-17s

cường độ từ trường Gauss

Đại lượng véc tơ mà rot của nó bng tổng của 4p/c ln mật độ dòng điện Gauss và 1/c lần đạo hàm theo thời gian của mật độ thông lượng điện Gauss

 rot

=

5-19s

mật độ từ thông Gauss,

cm ứng từ Gauss

Đại lượng véc tơ sao cho lực tác dụng lên một nguyên t dòng đin bng 1/c ln tích véc tơ của nguyên t dòng điện Gauss và mật độ từ thông Gauss.

=

5-20s

từ thông Gauss

Xuyên qua một phân tố diện tích mt, là tích vô hướng ca phân t din tích mặt và mật đ từ thông Gauss.

d

=

 

ĐƠN VỊ

HỆ GAUSS (tiếp theo)

Số mục

Đại lượng

Kí hiệu

Định nghĩa

Chú thích

5-13.as

đơn vị CGS Gauss của độ phân cực điện

 

1 đơn vị CGS Gauss của độ phân cực điện =

1 cm-1/2 · g1/2 · s-1

Khi

 1 cm-1/2 · g1/2 · s-1

độ phân cực bng

 C/m2

= 3,335 64 x 10-6 C/m2

Đối với z, xem chú thích ở mục 5-1.as

 

5-17.as

đơn vị CGS Gauss của cường độ từ trường,

oersted

Oe

1 Oe = 1 cm-1/2 · g1/2 · s-1

Khi

1 Oe

cường độ từ trường bng

 A/m

= 79,577 5 A/m

5-19.as

đơn vị CGS Gauss của mật độ từ thông, Gauss

Gs

1 Gs = 1 cm-1/2 · g1/2 · s-1

Khi

1 Gs

mật độ từ thông bng

 T

Trong vật lý dùng kí hiệu G.

5-20.as

đơn vị CGS Gauss của từ thông,

maxwell

Mx

1 Mx = 1 cm3/2 · g1/2 · s-1

Khi

 1 Mx

từ thông bng

 Wb.

 

HỆ GAUSS (kết thúc)

ĐẠI LƯỢNG

Số mục

Đại lượng

Kí hiệu

Định nghĩa

Chú thích

5-25s

độ từ thẩm Gauss

Mật độ từ thông Gauss chia cho cường độ từ trường Gauss.

Độ từ thẩm Gauss giống hệt với độ từ thm tương đối

5-26s

độ từ cảm Gauss

5-28s

độ từ hóa Gauss

=

 

ĐƠN VỊ

HỆ GAUSS (kết thúc)

Số mục

Đại lượng

Kí hiệu

Định nghĩa

Chú thích

5-25.as

một

1

 

 

5-26.as

một

1

 

 

5-28.as

Đơn vị CGS Gauss của độ từ hóa

 

1 đơn vị CGS Gauss của độ từ hóa =

1 cm-1/2 · g1/2 · s-1

Khi

 1 cm-1/2 · g1/2 · s-1

độ từ hóa bằng

 A/m

và độ phân cực từ bằng

 T

= 1,256 64 x 10-3 T

 

Phụ lục B

(tham khảo)

Ví dụ về mối liên hệ trong các hệ phương trình khác nhau

Các đại lượng trong cột phương trình thứ hai mà khác với các đại lượng tương ứng trong cột phương trình thứ nhất được viết với chỉ số dưới s (đi xứng).

Phụ lục này cũng có trong ấn phẩm của IUPAP-SUN 1987.

Số mục

Nội dung

Hệ phương trình hợp lý hóa với bốn đại lượng cơ bản

(hệ dùng trong phần chính của TCVN 6398-5)

Hệ phương trình Gauss với ba đại lượng cơ bản

(hệ dùng trong phụ lục A của TCVN 6398-5)

1

Các phương trình Maxwell

rot

 rot

2

div

div

3

div

div

4

rot

rot

5

Lực tác dụng lên điện tích.trong điện trường

6

Mối liên hệ giữa  và

7

Mật độ thông lượng điện ở điểm cách điện tích  một khoảng

8

Mật độ thông lượng điện tại mặt dẫn điện với mật độ điện mặt

9

Lực giữa các điện tích  và  cách nhau một khoảng  trong chất điện môi

10

Điện dung của hai bản phẳng song song điện tích A, cách nhau một khoảng

11

Điện dung của quả cầu cô lập bán kính

C = 4per

Cs = ...

12

Mối liên hệ giữa  và  trong tĩnh điện học

-grad

-grad

13

Phương trình Poisson trong tĩnh điện học trong chân không

14

Điện thế tại điểm cách điện tích  một khoảng  trong chân không

15

Điện thế tại vị trí  đối với lưỡng cực điện trong chân không

16

Mômen lưỡng cực điện của các điện tích  cách nhau một khoảng

Ví dụ về mối liên hệ trong các hệ phương trình khác nhau

(tiếp theo)

Số mục

Nội dung

Hệ phương trình hợp lý hóa với bốn đại lượng cơ bản

(hệ dùng trong phần chính của TCVN 6398-5)

Hệ phương trình Gauss với ba đại lượng cơ bản

(hệ dùng trong phụ lục A của TCVN 6398-5)

17

Thế năng của lưỡng cực điện trong điện trường

18

Mômen lưỡng cực điện  của phân tố thể tích  với độ phân cực

19

Mật độ năng lượng điện trường

20

Lực tác dụng lên điện tích  chuyển động với vận tốc  trong từ trường

21

Lực tác dụng lên nguyên tố dòng điện  trong từ trường

22

Mối liên hệ giữa  và

23

Cường độ từ trường gây ra bởi điện tích  chuyển động với vận tốc

24

Cường độ từ trường gây ra bởi nguyên tố dòng điện Ds

25

Cường độ từ trường tại điểm cách dây dẫn thng một khoảng

26

Cường độ từ trường trong ống dây solenoit có chiu dài  với số vòng

27

Lực giữa hai giây dẫn thẳng song song có chiu dài  và cách nhau một khoảng  trong chân không

28

Mối liên hệ giữa  và thế véc tơ

 rot

 rot

29

Phương trình sóng cho thế véc tơ trong chân không

=

=

30

Điu kiện chuẩn Lorentz đối với A

div

div

31

Mối liên h tng quát giữa  và

-grad

-grad

32

Mômen đin từ ca dòng đin  quanh mt mt phẳng diện tích

33

Thế năng của lưng cc từ trong từ trường

34

Mômen điện từ  của phân t th tích  với đ từ hóa

35

Mật độ năng lượng từ trường

36

Véc tơ Poynting

 



2) IUPA-SUN (International Union of Pure and Applied Physics, commision for Symbols, Units and Nomenclature) là Hiệp hội Vật lý lý thuyết và ứng dng quốc tế, y ban v các kí hiu, đơn v thuật ngữ.

3) IEC (International Electrotechnical Commission) không đưa ra hệ này.

Đã xem:

Đánh giá:  
 

Thuộc tính TCVN TCVN6398-5:1999

Loại văn bảnTiêu chuẩn Việt Nam
Số hiệuTCVN6398-5:1999
Cơ quan ban hành
Người ký
Ngày ban hành...
Ngày hiệu lực...
Ngày công báo...
Số công báo
Lĩnh vựcCông nghiệp, Điện - điện tử
Tình trạng hiệu lựcKhông xác định
Cập nhật7 năm trước
Yêu cầu cập nhật văn bản này

Lược đồ Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 6398-5:1999 về Đại lượng và đơn vị - Phần 5: Điện và từ


Văn bản bị sửa đổi, bổ sung

    Văn bản liên quan ngôn ngữ

      Văn bản sửa đổi, bổ sung

        Văn bản bị đính chính

          Văn bản được hướng dẫn

            Văn bản đính chính

              Văn bản bị thay thế

                Văn bản hiện thời

                Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 6398-5:1999 về Đại lượng và đơn vị - Phần 5: Điện và từ
                Loại văn bảnTiêu chuẩn Việt Nam
                Số hiệuTCVN6398-5:1999
                Cơ quan ban hành***
                Người ký***
                Ngày ban hành...
                Ngày hiệu lực...
                Ngày công báo...
                Số công báo
                Lĩnh vựcCông nghiệp, Điện - điện tử
                Tình trạng hiệu lựcKhông xác định
                Cập nhật7 năm trước

                Văn bản được căn cứ

                  Văn bản hợp nhất

                    Văn bản gốc Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 6398-5:1999 về Đại lượng và đơn vị - Phần 5: Điện và từ

                    Lịch sử hiệu lực Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 6398-5:1999 về Đại lượng và đơn vị - Phần 5: Điện và từ